Azerbaycan'da geçmiş döneminin her döneminde tarihi şahsiyetler vardı. Ve zaman zaman tarihi şahsiyetler siyasi akıntıya kapılıp sürüklendi. Ne demek siyasi akıntıya kapıldılar?
1920'li yıllardan sonra ise esas olarak 1930'lu ve 1950'li yıllar "Azerbaycan'da baskı dönemi" olarak tarihe geçmiştir. Peki "baskı" ne demek? Baskı, "baskı" (Latince-repressio) kelimesinden gelir ve cezai tedbirler, devletin uyguladığı ceza, baskı anlamına gelir. 15-20 dakika içinde karar verildi. Sonra ya vuruldular. ya da ömür boyu Sibirya'ya gönderildi.Yalnızca 1937 yılında Azerbaycan'da 29.000 "halk düşmanı" vuruldu ya da Sibirya'ya sürüldü.O yıl İsmayilli, Şirvan, Cebrayil, Celilabad ve b. bölgelerde tutuldu.
"Gece operasyonları" sonucunda 70 bin kişi tutuklanarak sürgüne gönderildi, 3000'den fazla kişi öldürüldü.Stalin ve yandaşlarının aldığı bu kararlar insanlık suçuydu.Bu trajedide Azerbaycan halkı üç neslini kaybetti. Baskılar sonucunda milli zekası yüksek oğulları ve kızları Azerbaycan yazarlarını, eğitimli personelini ve aynı zamanda mutlakiyetçiliğini ilerletecek eğitimi kaybetmiştir. Azerbaycan'da baskı yılları (1920-1930), (1937-1938), (1939-1954)'tir.
Azerbaycan'da baskı mağdurları - Mikayil Mushfig
Gulara Gadirbeyova, Hüseyin Cavid, Khadija Gayibova, İskender Rzazade ve diğerleri
1932'de 52 kişi vuruldu: Memmedtağı Dadaşov, Lütfeli bey Vakilov, Samander Ahundzade, 35 yaşındaki Babis Ahmed oğlu, 32 yaşındaki Bakhsaliyev Çırağali Namaz oğlu, 30 yaşındaki Rasid Rafi oğlu, 60 yaşındaki Memmedtağı Esad oğlu , Muhtar Bekir oğlu, 40 yaşında İsmail oğlu, 55 yaşında, Mikayil Sahabad oğlu, 45 yaşında, Movsum Hacıali oğlu, 31 yaşında, Sultan Memmedali oğlu, Memmedhasan Hamid oğlu, Ağalar Mehdi oğlu, İlyaş İsa oğlu, 28 yaşında , Mikayil Sarı oğlu, 25 yaşında, Memmedvali Samkhal oğlu, 32 yaşında, Mirza Dadas oğlu, 30 yaşında, Hacı Ali Yüzbaşı oğlu, 50 yaşında, Memmed Gulu oğlu, 25 yaşında, Mirzajan Hummatali oğlu, 53 yaşında, Memmedhüseyn Halil oğlu, 35 yaşında, Ali Çelebi İsrahim oğlu, 47 yaşında, Memmed Veli Samkhal oğlu, 32 yaşında
Bu liste matematikte sonsuzluk gibi uzar gider. Bu üzücü ve acıdır. Bir sonraki yazımda baskı mağduru şahsiyetlerimizin hayatlarından, Azerbaycan toplumuna ve dünyaya katkı sağlayacak örnek davranışlarından bahsedeceğim.